odc.10
Początkowo krępowała mnie Maryla. Na jednym łóżku czyta sobie książkę, a na drugim z Bronką tłuczemy rozkosz tyłkami jak masło w maselnicy. Szkoda mi jej było, bo wyobrażałem sobie, że musi przeżywać wielkie podniecenie. I raz nawet za sugestią Bronki, próbowałem wsunąć się do jej łóżka, ale nie chciała. Powiedziała, że to co robimy z Bronką to jej nie przeszkadza, ani nie podnieca, i nie myśli zabierać mnie Bronce. Żyliśmy więc w trójkę jak pierwotni ludzie, jak w raju. Po zamknięciu drzwi na zasuwę następowała pełna swoboda. Naturalia non sum turpia, jak mawiali Rzymianie. Nikt się nie krępował i wszystko odbywało się naturalnie, czynności związane z miską lub nocnikiem też.   Szybko oswoiłem się z kobiecą golizną, a patrząc na Marylę nie skrępowaną szatkami zrozumiałem fascynacje Rubensa. Tajemnicze było tylko jej zachowanie. Nie pozwalała się dotknąć, chociaż sama przed lustrem często głaskała się po piersiach.   Jak było w rzeczywistości, nie dowiedziałem się nigdy. Pozostało to jej tajemnicą.    Bronia, chociaż nie była szczególnie w "tych sprawach" atrakcyjna, podniecała mnie swoją codzienną metamorfozą. Przemiana z gorącej kochanki w surową nauczycielkę. W klasie, kiedy widziałem ją na lekcji w sukni zapiętej pod szyją, przypomnienie sobie jej nagiego ciała, działało jak afrodyzjak, odwrotnie niż w łóżku, gdzie świadomość, że pode mną leży profesorka, poważna i zasadnicza tam w klasie, wyzwalała energię wręcz atawistyczną. Do tego było mi wygodnie. W dni spotkań nie musiałem jechać do Zwierzyńca. Jednak jak wszystko w życiu ulega zmianom tak i moje uczucie do Broni zaczęło się zmieniać. Coraz częściej zdarzało się, że co prawda pragnąłem jej jeszcze podczas lekcji, ale potem, gdy przyszło wdrapywać się na facjatkę, z każdym schodkiem pragnienie słabło, by u szczytu zamienić się w "obowiązek". Zaczynałem teraz rozumieć co znaczy określenie "obowiązek małżeński". Opowiadają o tym bez żenady żony kochankom, zwyczajnie jak o zjedzeniu obiadu. Wlazł, zlazł, jak szympans w ZOO. Ale, jak wszystko ze sfery uczuć, żeby zrozumieć, trzeba przeżyć i właśnie przeżywałem taki obowiązek - akt płciowy bez uczucia.   Ten "domowy" tryb naszego współżycia zaczął wydawać mi się pułapką. Za kilka miesięcy ukończę dwadzieścia lat, za półtora roku matura. Zdrowy mężczyzna, z maturą i innymi zawodami, oswojony, przyzwyczajony, wystarczy by coś zakwiliło i zostanę z Bronią na tym poddaszu "na zawsze". Inaczej nie będzie wypadało. Starałem się więc coraz rzadziej bywać u Broni, tłumacząc potrzebą dojeżdżania do domu. Chciałem stopniowo i łagodnie rozwiązać nasz stosunek, ale nie było to łatwe. Największą przeszkodą był mój temperament. Co jakiś czas leciałem na facjatkę, gdzie zawsze czekało na mnie ciepłe łóżko. A gdy nadeszły jesienne szarugi siedziałem nieraz po kilka dni z rzędu. I co ranka nowy strach. I przyrzekanie sobie, że już nigdy więcej. Ale znów mijało kilka dni. Sytuacja zdawała się bez wyjścia. Gdybym miał mieszkanie, dziewczynę, może uwolniłbym się od tej facjatki. Ale o mieszkanie w ciągu roku szkolnego było bardzo trudno. Szukałem już od czasu wyprowadzki od czarnuli, bez rezultatu.
I wtedy to Marek Zaręba, kuzyn Leszka Cyca powiedział, że w budynku przy ulicy Ormiańskiej, w którym ojciec jego ma piekarnię, sąsiadka chce wynająć mieszkanie, ale tylko znajomemu i uczniowi.   Poszedłem z Markiem. Do mieszkania wchodziło się z bramy, vis a vis wejścia do piekarni. Była tam ogromna kuchnia i za nią maleńki pokoik. Ten pokoik właśnie był do wynajęcia.   Na parterze, ciemny, do tego trzeba było przechodzić przez kuchnię, w której mieszkali gospodarze, nie podobał mi się. Ale był tani, szła zima i bałem się facjatki - kusicielki. Zamieszkałem więc, zastrzegając się, że tylko do wiosny. Nikt z nas jednak nie może przewidzieć swojej przyszłości, w rezultacie mieszkałem do ukończenia szkoły.
Gospodyni - mąż w szpitalu - z którą dobijałem targu, była młodą, zgrabną kobieta, o niebieskich, dużych, lekko przymglonych oczach, które nadawały jej twarzy wyraz nieobecności, zamyślenia. Wrażenie to potęgował jeszcze jej sposób bycia, powolny, spokojny. Jako młodziutka dziewczyna została wywieziona na roboty do Niemiec. Potem, kiedy po wojnie wróciła, dowiedziała się, że cała jej rodzina zginęła i została zupełnie sama, bez środków do życia i bez mieszkania. Wtedy spotkała mężczyznę około czterdziestki, samotnego po wojnie jak i ona. Był stolarzem i miał mieszkanie, więc długo się nie zastanawiając wyszła za niego. Oboje pracują w fabryce mebli drzewnych, ale on teraz jest w szpitalu, ma wrzody na żołądku.
To wszystko opowiedziała mi po kilku dniach, kiedy zostałem na noc w kuchni, w jej szerokim, małżeńskim łożu. Znalazłem się w nim można powiedzieć w sposób naturalny. Dwoje młodych, samotnych ludzi i wygodne szerokie łóżko. Wydawałoby się nienormalne, gdyby było inaczej.   Zresztą wszystko wokół niej działo się w sposób niewymuszony, jakby samo z siebie. Bez nerwowych napięć, a spokój który z jej wnętrza promieniował, łagodził najbardziej nawet zantagonizowane otoczenie. W jej obecności nie było awantur, człowiek się odprężał, odpoczywał.   Ale nałożenie koszuli nocnej zmieniało ją nie do poznania. Jakby koszula uwalniała jej drugą naturę. Ospałość znikała i w pełnym rozkwicie kobiecości pochłaniała całkowicie. To cudowne - myślałem zaskoczony - że są takie kobiety. Teraz wydawało mi się, że dotychczas nie znałem żadnej.   Przestały istnieć różne Bronie, Zosie, Gospodynie. Przestałem oglądać się za koleżankami ze szkoły, uspokoiłem się. Czekałem tylko na noce z Marią. A kiedy nie szła do pracy, to i ja nie szedłem do szkoły. Zamykaliśmy okiennice - mieszkanie było na parterze - i zamienialiśmy dzień w noc. Nieraz kołatali do mnie koledzy, na próżno. Nie wychodziłem, świat nie istniał, istniała tylko Maria i jej rozłożyste ciało, pachnące bukietem leśnych zapachów: buków, grabów, dębów. Ciało które dawało rozkosz i spokój, dawało przeogromną radość życia.   Nabrałem zapału do nauki i "tworzenia" niekończących się opowieści (kończących się zazwyczaj na pierwszym rozdziale), mających w przyszłości uczynić ze mnie sławnego pisarza. Niesławny nie wchodził w rachubę. I wtedy 6 października '48, napisałem taką krótką impresję:

" Pociąg"

Szary świt. Niebo na wschodzie blednie i zarazem staje się jakby zimniej. Długie węże błyszczących w poranku szyn. Niewielka grupka ludzi czeka na przystanku. Potupywanie rozlega się dookoła. Tak cieplej. Gwizd. Słychać ciężki oddech lokomotywy. Długi, ciemny wąż pociągu pochłania dwie taśmy lśniących szyn. Coraz bliżej. Coraz wolniej. Kłąb pary puszczonej z parowozu. Staje. Prędzej, prędzej. Trzy stopnie. O, już dobrze. Rączka drzwi podniesiona do góry. Zamknięte. Odjazd! Szarpnięcie lokomotywy udziela się wagonom. Drżąc z wysiłku ruszają. Coraz szybciej, szybciej. Kilka rąk podniesionych w pożegnaniu na peronie niknie w oddali. Zamknąć okna, zimno. Miarowo kolebiąc się, równomiernie stukając kołami, pociąg mknie w świat.
- Przepraszam czy wolne?
- Proszę.
Cicho pod ciężarem walizki stęka siatka.
- O, nareszcie - pani w czarnym palcie sadowi się na ławce roztaczając wokoło woń pudru, perfum i naftaliny.
Staje się coraz widniej. Druty telefoniczne ciągną się jak życie: szare, jednostajne. Dzielą je na równe części słupy, jak niedziele dzielą tygodnie. A pociąg pędzi, pędzi.
- Pani dokąd?
- Pan gdzie wysiada?
- Słyszał pan, słonina zdrożała.
- Nowy podatek oszczędnościowy.
- O, już niedługo wojna.
Sucho szeleszczą papiery po kanapkach. Milczenie. Słychać tylko chrzęst szczęk. Mocniej. Jeszcze trochę. Czarne od sadzy ramiona zgarniają węgiel, rzucają do pieca. Miarowo: bunkier i piec, piec i bunkier - pot zalewa czoło. Uff. Chwileczkę. Czarny potwór rozpierany nadmiarem pokarmu sapie, jęczy i pędzi, pędzi. Czerwone, zielone - ręka przesuwa dźwignie. Głowa wychylona, patrzy w tył. Ręce konduktorów zakreślają świetlne koła, można jechać dalej. Prędzej, szybciej, dalej. W domu żona idzie na targ. Czy mała Ola wstała? Ostatnio jakaś niezdrowa. Zakręt psiakrew. Ręka kręci korbą. Czarne ramiona mdleją. Co na śniadanie: sznycle czy kotlety. Olbrzymie rojowisko torów. Ostatnia szufla. Pani w czarnym palcie szturcha śpiącego sąsiada.
- Panie, wysiadamy.
- O nareszcie.
Pociąg z łoskotem wpada do szklanej hali. Lokomotywa wyczerpana wysiłkiem ucichła, stanęła.
- Czemu pan tak wolno wysiada?
- Prędzej!
- Och, kochanie!
- Trzy lata.
Łoskot zamykanych drzwi. Pusty pociąg lekko toczy się na odpoczynek. Sznycle czy kotlety? Kotlety. Spać. Szczebiot dziecka:
- Tatusiu, pobawimy się, dobrze? Zmęczenie. Sine plamy pod oczami. Och, jaka przyjemna chłodna pościel. Czarna hala. W kącie pochrapuje resztkami pary lokomotywa. Odpoczywa.

Maria ciągle mi się podobała. Upływ czasu nie zmieniał wzajemnego naszego stosunku. Wbrew pozorom była subtelna nie tylko w nocnej koszuli ale i w dziennej. Kiedy widziała, że coś "tworzę", bez manifestacji organizowała ciszę w kuchni i nikomu nie wolno było jej zakłócać. Nie była też głupio zazdrosna (miałem już z poprzedniego mieszkania niesmaczne doświadczenie) i jeśli czasami na niewinną wizytę udało mi się namówić którąś z koleżanek, była uprzejma i naturalnie życzliwa. Mało mówiliśmy ze sobą, a już najmniej o naszych uczuciach. Czasami tylko, gdy gładziła po plecach, wyrywało się jej: och, ty żółtodziobie - co miało brzmieć drwiąco, a wychodziło czule. Według jej rozumienia to powiedzenie miało oznaczać, że ona gospodyni, a ja taki "żółtodziób", i nic poza tym. Przyjaźnie ale bez wielkich namiętności. Ale pomimo demonstrowanej obojętności coraz częściej zwalniała się z pracy, a ja urywałem się ze szkoły. Wystarczyło gdy rano powiedziała, że nie idzie do pracy, od razu wykonywałem od drzwi zwrot o 180 stopni, teczkę z książkami rzucałem do pokoiku i nieraz budziliśmy się dopiero na drugi dzień. Wpadliśmy w jakiś amok kochania. W końcu zacząłem się obawiać, co będzie gdy wróci mąż. Czy nie będę znowu musiał się wyprowadzać. Wiedziałem, że Maria zdaje sobie sprawę, że nasz związek musi pozostać w ukryciu, bo nie ma żadnych szans oficjalnego zaistnienia, ale kobiety są takie uczuciowe. Potrafią zapominać o rzeczywistości. Obawy okazały się na szczęście bezpodstawne. Maria to nie "gospodyni" i jeśli ktoś z nas jakieś miny robił, to raczej ja.
Jej mąż, wysoki, kościsty chłop, niepijący - bo chory na żołądek, przywitał się ze mną bez najmniejszego błysku podejrzenia w oczach. Maria zaś stała się wobec mnie opryskliwa i nie pominęła żadnej okazji by nie rzucić ironicznej uwagi o szkólniakach, czy o mnie.
- No, pan Zbyszek to co innego - uśmiechała się złośliwie - cięgiem ino w książki nos wścibia, aż mu się kiedyś wyciągnie i opadnie jak Żydowi - śmiała się, aż stary ją powściągał bojąc się, że się obrażę.
Żadnej tkliwości, czułych spojrzeń itp. Poznałem jeszcze jedną jej stronę osobowości, była świetną aktorką. Podziwiałem ją, jej opanowanie i czułem się bezpiecznie. A kiedy byliśmy sami, stawała się czuła i troskliwa. I zawsze potrafiła w pokoiku przeżyć ze mną radosną chwilkę, nawet w sytuacji, kiedy kuchnia nie była pusta. Być może powstała sytuacja, z punktu widzenia samczych konwencji, mogła wydawać się wstrętną i wstyd się do niej przyznawać, ale byliśmy wszyscy w jakiś sposób szczęśliwi, a szczególnie ja. W dalszym ciągu "miałem" Marię, co chroniło moją gorącą naturę przed nieobliczalnymi wyskokami, a dochodzące czasami zza ściany odgłosy "obowiązków małżeńskich", nie budziły we mnie podniecenia ani zazdrości. Może właśnie dlatego, że były to "obowiązki małżeńskie", co było dokładnie słychać.

Pewnego dnia przy końcu półrocza, dyrektorka nie przyszła do szkoły. Posłano woźnego. Dom zamknięty, sąsiedzi nic nie wiedzą. Dziwna sprawa. Próbowałem zapytać Bronię, ale ta zbyła bez słowa, kładąc wymownie palec na ustach. Nauczyciele coś tam sobie szeptali, ale przed uczniami solidarnie, ani słowa. Ludzie już się nauczyli, że o znikających ludzi pytać nie wolno. To nie ponure czasy okupantów niemieckich, którzy jawnie mordowali i zawsze można było się dowiedzieć gdzie jest torturowany albo już zamordowany. Ba, nieraz nawet przychodziła przesyłka z rzeczami zabitego nie wyłączając nawet znalezionych przy nim pieniędzy, zgodnie ze spisem sporządzonym z niemiecką pedanterią. Teraz z człowiekiem który znikał z dnia na dzień, miała również zniknąć i pamięć o nim. A ci, którzy nie chcieli zapomnieć, pytali, też znikali. Była dyrektorka, nie ma dyrektorki - cóż w tym nadzwyczajnego. Ludzie się pojawiają, znikają, zwykła codzienność. Po kilku dniach zapomnieli. (I ja też zapomniałem, nazwiska.) Po dwóch tygodniach bezkrólewia dyrektorką została opiekunka naszej klasy, profesorka Matkowska. Stara, siwa, bez kobiecych pretensji, z wystraszonymi okrągłymi oczyma, które robiły wrażenie jakby ciągle wypatrywała czegoś niedobrego. Ale było to nie tylko wrażenie, ona po prostu bała się. Wszystkiego się bała, a najbardziej władzy i jej organizacji w szkole - ZMP. Do tego stopnia, że wystarczyło powiedzieć, że ma się sprawę w Zarządzie ZMP, by zostać zwolnionym z lekcji, nawet jeśli miała być klasówka. Ta serwilistyczna postawa paraliżowała ją do tego stopnia, że nie potrafiła podjąć decyzji w najbłahszych sprawach, a każda nowość, każda innowacja, wprawiały ją w przerażenie.
Było w zwyczaju, że na półrocze, przed maturą, dotychczasowy redaktor szkolnej gazetki ściennej przekazywał swoją funkcję do klasy niższej, czyli pierwszej liceum. Wybór redaktora odbywał się na zebraniu połączonych dwóch klas pierwszych i jak zwykle przy takich okazjach bywa, w obawie żeby nie wypadło na niego,, ktoś rzucił moje nazwisko. Wszyscy z ulgą odetchnęli i naturalnie skwapliwie wybrali. Nie przypuszczali, że ja właśnie chciałem tego wyboru. Rozpocząłem właśnie pisanie "Powieści subiektywnej " i zostanie redaktorem gazety uważałem za pierwszy krok w kierunku realizacji marzeń, choćby ta gazeta była tylko gazetką szkolną. No i jak zwykle bywa, kiedy ambicje zderzą się z oczekiwaniami, powstały kłopoty. I tu może przeczytamy sobie początek (niedokończonej) "Powieści subiektywnej", bo chociaż nie jest autobiograficzną to jednak, jak w każdym utworze znajdziemy pewne odbicie stanu duszy autora.

"Powieść subiektywna"

Gdy patrzę na drzewa łamiące konary w prostokącie okna, gdy słyszę jak wiatr przecinany gałęziami wyje i pojękuje, a w pokoju ciepło, cicho, tylko zegar tyka, wtedy czuję się dziwnie samotnie. Widzę, że życie jakoś toczy się obok, że jestem jak tryb z powyłamywanymi zębami, o który tylko od czasu do czasu zahaczy machina życia. Czuję się gorzej od widza w teatrze, bo on chociaż nie uczestniczy w akcji na scenie to ją odczuwa, przeżywa, a ja? Ja obserwuję życie ale nie mogę się jakoś zaangażować odrobiną nawet uczuć. Gdy staram się zgłębić, zanurzyć w toń przypadków, po krótkim starcie zostaję wyrzucony na brzeg, gdzie znowu pozostaję w charakterze bezuczuciowego widza. Jestem młody, chodzę do szkoły, ale nie potrafię wciągnąć się do lekcji. Może jestem leniem. Chociaż raczej nie, bo mam ambicję. Mam ogromną ambicję zostania kimś. Kim? Czy ja wiem? Wiem, żeby dojść do czegoś, trzeba pracować, trzeba usilnie pracować, ale cóż, jestem niekonsekwentny jak każdy marzyciel. I zdaję sobie sprawę, że bardziej wolę marzyć niż poważnie wziąć się do pracy. Bez wątpienia jednak jestem leniem. W niczym nie potrafię przodować. Nie jestem ani sportowcem, ani dobrym uczniem, ale za to mam ambicję. Śmiechu warte. Czasami jestem zły na siebie. Dlaczego właśnie taki jestem, a nie inny. Dlaczego nie mogę żyć zwyczajnie, jak moi koledzy. Życie mieć wypełnione lekcjami, kinem, książkami, dziewczynkami, mniej lub bardziej udanymi dowcipami, dlaczego gdzieś tam we mnie w głębi siedzi coś. Coś, czego nieraz się lękam, coś co każe nieraz postąpić mi inaczej niż wypadałoby według logicznego rozumowania. Coś, pod wpływem czego popełniam czyny których żałuję. Coś, co każe myśleć w zuchwały sposób, o rzeczach które swoją wielkością mącą myśli. Nieraz boję się, że jestem bliski obłędu. Wtedy godzinami chodzę po ulicy nie widząc ludzi. Koledzy w szkole mówią, że jestem dziwny, inny niż wszyscy. Z początku byłem nawet dumny z tego, lecz teraz obawiam się, żeby to nie był początek końca. Staram się być podobnym do nich: śmieję się z głupich kawałów, zachowuję się jak oni, staram się myśleć ich kategoriami i z ich strony patrzeć na świat. Prosto i jasno. Kiedy myśli się o dziewczynie, to myśli się o dupie, a nie o skomplikowanym systemie nerwów i uczuć, itp. Lecz nie udaje mi się. Starałem się zakochać. Zdawało mi się, że jedna dziewczynka zrobiła na mnie wrażenie. Poszedłem nawet z nią parę razy do kina, ale przekonałem się, że była to tylko zwykła ciekawość. Zapraszała na Sylwestra bo zbliżają się Święta, odmówiłem. Odmówiłem i sam nie wiem dlaczego. Wiedziałem, że nie mam gdzie ani z kim pójść, a odmówiłem. Mam jakieś takie dziwne skłonności do odmawiania sobie przyjemności, sprawiania sobie cierpienia, jak bym miał tym komuś zrobić dobrze lub źle. Czuję, wiem, że to śmieszne, ale nie mogę postępować inaczej. To coś we mnie nakazuje. Obawiam się jednak, co będzie ze mną dalej. Czasami wyłączam się z siebie i obserwuję swoje poczynania w codziennym życiu. Staram się jakoś rozumowo wytłumaczyć, określić siebie, dojrzeć jakieś cechy które by przepowiadały wyższe od przeciętnego życie, zadania do wykonania. Niestety, nic nie mogę dojrzeć. Lecz czuję, i czuję to tak silnie, a uczucie to chyba nie zawiedzie, że jednak muszę kimś być, muszę coś osiągnąć coś, co mnie wyniesie ponad ludzi, coś, co każe ludziom patrząc na mnie nisko pochylać głowy. Na zewnątrz, w masce znudzonego widza nie jestem zarozumiały, ale teraz, gdy jestem tylko ze swoim ja, jestem dumny z siebie, pełny zrozumienia swojej wartości. Co będzie? Bóg jeden raczy wiedzieć, ale ja już wiem, że mogę być tylko orłem lub niczym. Nie będę szarym, codziennym robakiem i nie będę żył jak tyle różnych przyziemnych zwierząt, bo gdy orłowi ucina się skrzydła - umiera.

Dotychczas "gazetka" robiona była raz na miesiąc. Na arkuszu brystolu kaligrafowano pięknie czarnym tuszem artykuły, a całość ozdabiano wymyślnymi ornamentami, malując w nagłówku okolicznościowy temat. Na przykład traktor, symbol postępu, mający zapowiadać, że już chłop nie będzie musiał ciężko pracować, lub wielki dymiący komin fabryczny - czym więcej dymi, tym większy (będzie) dobrobyt itp. Zmieniłem to wszystko. Zostawiłem tylko nagłówkową "szatę graficzną" natomiast postanowiłem, że gazetka będzie "wydawana" raz na tydzień. Artykuły miały być pisane na maszynie i wpinane na kartkach, a dotyczyć powinny życia szkoły, a nie na przykład kapitalizmu, czy wielkich dobrodziejstw dla ludzkości, świadczonych przez ZSRR. Przepisywanie artykułów na maszynie nie sprawiało kłopotu, robione to było na lekcjach nauki pisania. Szkoła posiadała czterdzieści maszyn typu "Olimpia".
Po pierwszej serii artykułów, powstało niespotykane dotychczas zainteresowanie gazetką, a moje stanowisko zaczęło nabierać wagi. Okazało się, że "twórczość" powszechnie kwitnie, szczególnie wśród dziewcząt i wystarczy trochę ośmielić, by na mojej ławce zaczęły się piętrzyć stosy artykułów, wierszy, opowiadań. Z wielką powagą i maksymalnie obiektywnie starałem się selekcjonować materiał, i nieprawdą było, jak głosiły plotki, że niektóre wiersze umieszczam dlatego, że autorka ma ładne nogi albo uśmiech. Tak, tak, zamieszanie wokół gazetki rosło i tworzyła się atmosfera jak w "prawdziwej" redakcji. Sam naturalnie miałem stałą rubrykę, w której umieszczałem krótkie felietoniki, niby kartki z pamiętnika ucznia. Uczeń nie był bardzo wzorowy, raczej odwrotnie, bardziej leniem i wagarowiczem, i jego perypetie zaczęły budzić ogólne zainteresowanie. Wkrótce jednak okazało się, że wzbudziły zainteresowanie również dyrektorki. Wezwała mnie do gabinetu i od razu, z miejsca wysokim łamiącym się głosem:
- Co ty wyprawiasz, przecież to, co robisz, nie jest żadną gazetką ścienną. Ani na konkurs, ani do oglądania, a nie daj Boże, jak przyjdzie ktoś z Kuratorium?
Zadyszała się. Miała krótki, astmatyczny oddech, i obfita pierś podskakiwała nierówno. Szeroko otwartymi ustami wciągała ze świstem powietrze, patrząc na mnie z oburzeniem. Przez chwilę nie mogła słowa wymówić, dopiero kiedy rytm oddechu stał się spokojniejszy i pierś spokojnie zwisła w biustonoszu, zaczęła znowu:
- Co to za artykuły, co to za poziom, a już ten Rydzyk (bohater pisanego przeze mnie pamiętnika) to szczyt wszystkiego, przechodzi wszelkie pojęcie. Opisuje on, jak ściągać na klasówkach, jak uciekać na wagary. Toż to podręcznik jak oszukiwać szkołę, nauczycieli.
Pierś zaczęła znowu niebezpiecznie podskakiwać, a twarz zbladła, jak by pani dyrektor miała za chwilę zemdleć. Stojąca obok polonistka, pani Straszyńska, zrobiła gest żebym wyszedł.
Byłem zgnębiony. Wydawało mi się, że dopiero w takiej formie jaką nadałem, gazetka żyje, spełnia swoją funkcję gazetki szkolnej i spodziewałem się raczej pochwały, a tu takie pognębienie. Szczególnie bolała krytyka "pierwszego opublikowanego utworu" - Rydzyka.
Idę więc korytarzem smutny, nikt do mnie nie podchodzi, zawistnych było dużo, tylko Tadzio Skowyra klepie po ramieniu i pociesza:
- Polonistka też była, i co mówiła? Nic? To bardzo dobrze. Chłopie, ja ją znam już od czterech lat - Tadzio chodził do handlówki od gimnazjum - zobaczysz, ujmie się za tobą. Pomysł przecież miałeś pierwszorzędny. Nareszcie gazetka jest czytana i żyje szkołą, a szkoła nią.
Tadzio miał rację. Dyrektorka zgodziła się na moją gazetkę, tylko, zastrzegła się, ten Rydzyk ma być bardziej pozytywny. Dodatkowo jednak, dla świętego spokoju, chyba swojego, a może i kuratorium, kazała zrobić okolicznościową, pięknie wymalowaną, która wisiała już do końca roku szkolnego.
Okazało się, że polonistka wybroniła mnie jako redaktora, ale na polskim łupała niemiłosiernie. Nie pomagało nawet to, że pisałem klasówki na wszystkie trzy tematy przedstawione do wyboru, podczas przepisowych dwóch godzin, jakieś sześć arkuszy kancelaryjnego, a z trójki nie mogłem się wyciągnąć. Pani Straszyńska nie znosiła odstępstwa od programu. Nie było u niej miejsca na żadne wolontariuszowskie, literackie poszukiwania, tępiła je bezlitośnie. A ja znowu nie lubiłem zajmować się tym, czym mi akurat kazano. Słowackiego polubiłem dużo później, niż podczas obowiązkowego "przerabiania". Mickiewicza znałem po swojemu. Bardzo lubiłem czytane jeszcze w wieku przedszkolnym "Bitwę" z Pana Tadeusza, i balladę "Czaty". Z "Bitwy" szczególnie podobał mi się moment, gdy zwalona serownica rozbija szyk Moskali, a "plemię hajducze", wprost mnie hipnotyzowało. Ballada odurzała jak haszyszem, sceną miłosną w altanie, chociaż nie mogłem sobie wyobrazić erotycznego zbliżenia w altanie. Z wiersza wiało wiotką, astralną postacią - odczuwałem ją jako anemiczną, przeziębioną i zasmarkaną, omdlewającą na samą myśl - a gdzie tu i jak. Nie omieszkałem przedstawić swoich wątpliwości pani Straszyńskiej, ale ta nie podchwyciła mojego wątku. Popatrzyła badawczo na mnie i powiedziała, żebym uważał bo mogę wpaść w dewiację. Ten utwór trzeba przeczytać i nie wymądrzać się, a tylko powiedzieć, co poeta chciał przez to... itd. Nie było to trudne, bo co poeta chciał powiedzieć, powtarzane było od pokoleń, chciałem po prostu być oryginalnym, i dalej trója.